بیماری ام اس (Multiple Sclerosis)، یک بیماری التهابی و مزمن است که سیستم عصبی مرکزی را تحت تأثیر قرار میدهد. این بیماری میتواند بر تصمیمگیری برای انجام هر گونه جراحی انتخابی، از جمله عمل بینی، تأثیر بگذارد. افراد مبتلا به ام اس (MS) اغلب این سؤال را دارند که آیا جراحی میتواند باعث عود بیماری یا تشدید علائم آنها شود؟ پاسخ به این سوال نیازمند ارزیابی دقیق شرایط بالینی بیمار و همکاری نزدیک بین جراح پلاستیک و متخصص مغز و اعصاب است. هدف از این مقاله، روشن کردن ابعاد مختلف انجام جراحی بینی برای بیماران ام اس و ارائه رهنمودهای لازم برای اطمینان از یک فرآیند ایمن و موفقیتآمیز است.
درک تأثیر بیماری ام اس بر تصمیمگیری جراحی
بیماری ام اس، خود یک عامل خطر برای عوارض جراحی نیست. اما استرسهای جسمی و روانی ناشی از جراحی، بیهوشی و دوره نقاهت میتواند به طور بالقوه باعث عود (Relapse) یا بدتر شدن موقت علائم بیماری شود. بنابراین، زمانبندی جراحی و پایداری بیماری در دوره پیش از عمل، از اهمیت فوقالعادهای برخوردار است. درک کامل از وضعیت فعلی بیمار، از جمله نوع و شدت علائم، به پزشک کمک میکند تا مناسبترین زمان را برای انجام عمل تعیین کند.
ارتباط استرس و التهاب با عود بیماری
جراحی، به عنوان یک استرس فیزیکی بزرگ، پاسخهای التهابی در بدن را تحریک میکند. این افزایش التهاب میتواند سیستم ایمنی را در بیماران ام اس تحریک کرده و خطر عود بیماری را افزایش دهد. عود بیماری به معنای بروز علائم عصبی جدید یا بدتر شدن علائم قبلی است که حداقل ۲۴ ساعت طول میکشد. برای مثال، ضعف ناگهانی اندامها یا تاری دید میتواند پس از جراحی رخ دهد. به همین دلیل، انجام جراحی بینی برای بیماران ام اس باید تنها در دوره پایداری و خاموشی کامل بیماری صورت گیرد.
اهمیت ثبات بیماری و زمانبندی جراحی
بیماران ام اس تنها زمانی کاندیدای مناسب برای عمل بینی محسوب میشوند که بیماری آنها در یک دوره پایدار و خاموش (Remission) باشد. به طور کلی، توصیه میشود که حداقل یک سال از آخرین عود شدید بیماری یا تغییر عمده در روند درمانی گذشته باشد. انجام جراحی در زمانی که بیمار تحت حملات فعال بیماری قرار دارد یا علائم به سرعت در حال بدتر شدن هستند، قویاً منع میشود. همکاری با یک جراح باتجربه مانند حمید رضا مفرد که با تیمهای پزشکی متخصص مشورت میکند، در این خصوص حیاتی است.
تأثیر بیهوشی عمومی بر سیستم عصبی
در گذشته نگرانیهایی در مورد تأثیر داروهای بیهوشی عمومی بر سیستم عصبی بیماران ام اس وجود داشت. با این حال، مطالعات جدید نشان میدهند که داروهای بیهوشی استاندارد، در صورت استفاده صحیح، به طور مستقیم باعث عود بیماری نمیشوند. آنچه مهم است، حفظ ثبات وضعیت بیمار در طول عمل است. عواملی مانند نوسانات شدید دمای بدن یا افت فشار خون، میتواند برای بیماران ام اس خطرناک باشد. متخصص بیهوشی باید کاملاً از سابقه پزشکی بیمار مطلع باشد تا پروتکل بیهوشی را به دقت تنظیم کند.
ارزیابیهای ضروری پیش از عمل بینی در بیماران ام اس
برای به حداقل رساندن ریسکها و اطمینان از ایمنی بیمار، مراحل ارزیابی پیش از جراحی باید با دقت بیشتری طی شود. این ارزیابیها شامل مشاوره تخصصی با پزشکان مختلف و بررسی دقیق سوابق درمانی بیمار است. هدف این است که یک نقشه راه ایمن و متناسب با وضعیت سلامتی فرد ایجاد شود.
مشاوره با متخصص مغز و اعصاب (نورولوژیست)
اولین و مهمترین گام، دریافت تأییدیه کتبی از متخصص مغز و اعصاب بیمار است. نورولوژیست باید وضعیت فعلی بیماری، پایداری آن و برنامه درمانی جاری را به طور کامل بررسی کند. این مشاوره شامل بررسی MRI اخیر بیمار و تأیید عدم وجود فعالیت التهابی جدید است. متخصص مغز و اعصاب همچنین میتواند توصیههایی در مورد ادامه یا قطع موقت داروهای تعدیلکننده ایمنی (DMTs) ارائه دهد، زیرا برخی از این داروها ممکن است با فرآیند بهبود زخم تداخل داشته باشند.
تنظیم داروهای تعدیلکننده ایمنی (DMTs)
بسیاری از بیماران ام اس برای کنترل بیماری خود از داروهای تعدیلکننده ایمنی استفاده میکنند. برخی از این داروها، مانند داروهای بیولوژیک یا سرکوبکنندههای قوی ایمنی، ممکن است خطر عفونت پس از جراحی را افزایش دهند یا بر روند بهبودی تأثیر بگذارند. تصمیم برای قطع موقت دارو یا جایگزینی آن باید به طور انحصاری توسط نورولوژیست و با هماهنگی جراح پلاستیک انجام شود. این برنامهریزی باید چندین هفته قبل از تاریخ عمل شروع شود تا تأثیرات جانبی به حداقل برسد.
ارزیابی ریسکهای عمل توسط جراح پلاستیک
دکتر حمیدرضا مفرد به عنوان یک فوق تخصص جراحی پلاستیک، تمامی جوانب ریسک را با بیمار در میان میگذارند. جراح باید اطمینان حاصل کند که بیمار از نظر روانی و جسمی آمادگی کافی برای تحمل استرس جراحی و دوره نقاهت را دارد. در این مرحله، تمامی سوابق پزشکی بیمار به دقت بررسی میشود. اگر بیمار دارای علائم حسی مانند بیحسی صورت باشد، جراح باید در مورد روند طبیعی بهبود و بازگشت حس پس از عمل، انتظارات واقعبینانهای ایجاد کند.
ملاحظات خاص حین عمل و دوره نقاهت
برای کاهش احتمال عود بیماری و بهبود ایمنی جراحی بینی برای بیماران ام اس، توجه به جزئیات فنی در اتاق عمل و مراقبتهای ویژه پس از آن، ضروری است. تیم جراحی و بیهوشی باید آمادگی مدیریت هرگونه نوسان یا تغییر در وضعیت بیمار را داشته باشند.
مدیریت دما در اتاق عمل برای جلوگیری از افزایش حرارت
یکی از مهمترین ملاحظات حین عمل، کنترل دقیق دمای بدن بیمار است. افزایش دمای بدن (Hyperthermia) میتواند علائم ام اس را به طور موقت تشدید کند (پدیده اوتهوف). تیم بیهوشی باید از تجهیزات لازم برای حفظ دمای بدن در محدوده نرمال استفاده کند. دمای اتاق عمل باید خنک نگه داشته شود و از پتوهای خنک کننده یا مانیتورینگ دقیق دما برای جلوگیری از گرم شدن بیش از حد بیمار استفاده شود.
استفاده از تکنیکهای کمتهاجمی جراحی
انتخاب تکنیک جراحی کمتهاجمی میتواند به کاهش استرس جسمی کلی و تسریع دوره بهبودی کمک کند. اگرچه بسیاری از جراحان در تهران، برای دستیابی به نتایج بهتر، عمل بینی باز را ترجیح میدهند، اما در صورت امکان، تکنیکهایی که زمان عمل کوتاهتر و دستکاری کمتری دارند، ممکن است برای بیماران ام اس ارجح باشند. برای مثال، در عمل بینی استخوانی، تکنیکهایی که کبودی و ورم کمتری ایجاد میکنند، انتخابهای بهتری محسوب میشوند.
کنترل دقیق درد پس از عمل
درد پس از عمل، یک استرس بزرگ برای بدن است و میتواند به طور غیرمستقیم باعث عود بیماری شود. کنترل مؤثر درد با داروهای مناسب و بدون ایجاد خوابآلودگی یا عوارض جانبی که با داروهای ام اس تداخل دارند، ضروری است. تیم پزشکی باید یک پروتکل کنترل درد جامع و فردی را برای بیمار در نظر بگیرد. همچنین، داروهایی که میتوانند باعث اختلال در تنظیم حرارت بدن شوند، باید با احتیاط کامل مورد استفاده قرار گیرند.
مراقبتهای پس از عمل و پیگیری وضعیت بیماری
دوره نقاهت پس از جراحی بینی برای بیماران ام اس نه تنها شامل مراقبت از زخم و کاهش ورم است، بلکه نظارت دقیق بر علائم عصبی را نیز در بر میگیرد. همکاری فعال بیمار در این دوره، کلید موفقیت نهایی است.
پیگیری علائم عصبی و ارتباط با نورولوژیست
بیمار باید در روزها و هفتههای اول پس از عمل، علائم عصبی خود را به دقت زیر نظر داشته باشد. هرگونه تغییر جدید مانند احساس ضعف، بیحسی غیرمعمول یا مشکلات بینایی باید فوراً به جراح و نورولوژیست اطلاع داده شود. پیگیری وضعیت توسط متخصص مغز و اعصاب در دوره پس از عمل، یک اقدام احتیاطی استاندارد برای اطمینان از عدم وقوع عود است. این پیگیریها را میتوان از طریق ویزیت آنلاین که دکتر حمیدرضا مفرد برای بیماران راه دور فراهم کردهاند، نیز انجام داد.
مدیریت خستگی (Fatigue) و حفظ انرژی
خستگی مزمن یکی از شایعترین علائم ام اس است که میتواند در دوره نقاهت تشدید شود. بیمار باید برنامهریزی کند که استراحت کافی داشته باشد و از هرگونه تلاش یا فعالیت اضافی خودداری کند. مدیریت خستگی نه تنها به بهبود علائم عصبی کمک میکند، بلکه به فرآیند بهبود زخم و کاهش ورم بینی نیز یاری میرساند. استفاده از یک رژیم غذایی سالم و هیدراتاسیون مناسب در این دوره بسیار مهم است.
ادامه درمانهای روتین ام اس طبق دستور پزشک
ادامه یا از سرگیری داروهای تعدیلکننده ایمنی (DMTs) باید طبق دستورالعمل دقیق نورولوژیست انجام شود. بیمار نباید به صورت خودسرانه داروهای خود را قطع یا دوباره شروع کند. تیم درمانی باید اطمینان حاصل کنند که بیمار به برنامه درمانی روتین خود باز میگردد، زیرا تأخیر در شروع مجدد درمانهای پیشگیرانه میتواند خطر عود بیماری را افزایش دهد.
جمعبندی: تصمیم آگاهانه با رویکرد تیمی
انجام عمل بینی برای بیماران ام اس، یک تصمیم قابل اجرا و بیخطر است، به شرطی که با یک رویکرد چند رشتهای و بسیار محتاطانه انجام شود. کلید موفقیت، در زمانبندی دقیق جراحی در دوره خاموشی بیماری، مشورت کامل با متخصص مغز و اعصاب و مدیریت دقیق استرسهای عمل و دوره نقاهت است. انتخاب یک جراح فوق تخصص پلاستیک مانند دکتر حمیدرضا مفرد، که تجربه همکاری با تیمهای حرفهای بیهوشی در کلینیکهای مجهز تهران را دارند، این اطمینان را به بیمار میدهد که بالاترین استانداردها در طول فرآیند رعایت خواهند شد. با ارزیابی جامع قبل از عمل، کنترل دمای بدن حین جراحی و نظارت دقیق بر علائم عصبی در دوره نقاهت، بیماران ام اس میتوانند با اطمینان خاطر بیشتری برای دستیابی به ظاهر دلخواه خود اقدام کنند.
